شيب بندي وشيب دادن از مسائل جزئيات واجرايي دقيق بوده كه بايستي درست انجام شود . شيب بندي بيشتر جهت حركت و هدايت آب آن هم به طوري كه با كششي كافي بوده باشد براي فضاهاي خارجي به مانند محوطه سازي ، پياده رو سازي ، حياط سازي و شيب بندي هاي كوچك به مانند شيب بندي پشت بام، سرويسهاي آبريز چون حمام ، توالت و درمواردي دستشويي و آشپزخانه ازويژگي خاصي برخوردارمي باشد .لازم به تذكر است كه اين اصول در آبريزهاي بزرگ به مانند توالت هاي عمومي ، رختشور خانه هاي شهرداري ، مجاري آب و مجاري فاضلابها نيز از اهميت خاصي بهره مند مي باشد كه هركدام داراي اجزايي خاص بوده و اما در مجموع به اصول هدايت و نوع شيب بندي و شيب دادن بايستي توجه شود ، كه ذيلاً به نكات آن توجه مي كنيم :الف - تئوري شيب : شيب دادن را مي توان كليات شيب سازي دانست و معمولاً در محوطه سازيها به طول حركت آب به مسيرهايي چون اكو و يا آبگيرها ، قنوات كهنه و كاريزهاي خشك شده و بالاخره جوي هاي بزرگ و كوچك كه باعث انتقال آب و فاضلاب از نقاطي به نقاط ديگر مي باشد توجه شود .
درصد شيب : نحوه حركت آب بايستي طوري باشد كه از مبدأ تا مقصد حركت وكشش آب و يا فضولات بدون مانع و هر چه سريعتر انجامشود كه اين درصد شيب جهت هدايت وكشش آب كمتر و براي حركت فضولات بيشتر در نظر مي باشد . در هر حال استاندارد شيب براي فضولات حدود 5 درصد و جهت هدايت آبهاي هرز و مشابه 1 الي 3 درصد مي باشد كه اگر اين موارد رعايت شود اشكال فني تراكم وگرفتگي در مسير پيش نخواهد آمد .
شيب سازي : به طوري كه از معني لغت مشخص است ساختن شيب براي محوطه و مكانهاي مختلف در پيش بوده و شيب سازي به طرق مختلف ممكن مي باشد .
1- تسطيح خاك : هموار نمودن سطوح جهت زمين هايي كه خود داراي شيب ملايم مي باشند و آماده سازي مراحل بعدي بر روي سطح بدست آمده جهت زير سازي ، روسازي ، آسفالت در يك ويا دو لايه .
2- بلوك گذاري : معمولاً در تقسيم خيابان كشي و پياده رو سازي به هر صورت چه در مكانهاي عمومي وچه در فضاهاي باز خصوصي مورد استفاده مي باشد كه ابتدا زيرسازي بلوك در ارتفاع معلوم و وسيله دستگاه ترازياب (دوربين) و يا شيلنگ تراز و يا شمشه ترازانجام شده و شيب لازم در سطحي هموار ساخته مي شود و با استفاده از ملاط ماسه سيمان آن هم با عيار كافي بلوك ها در راستاي ريسمان كشيده شده نصب مي گردد و سپس دو طرف بلوك هاي نصب شده با شفته ريزي بتوني مهار مي شود و مسير آماده شده مراحلي چون زيرسازي و رو سازي و در خاتمه آسفالت ريزي و يا موزائيك فرش مي شود . بايد توجه داشت كه اگر محوطه از موزائيك پوشش مي گرددعاجهاي موزائيك در جهت حركت آب مانعي بوجود نياورد تا كشش آب هر چه سريعتر و راحت تر انجام شود .
دادن شيب :چنانچه محوطه فاقد شيب لازم باشد عمل شيب بندي را با بالا آوردن مقدار درصد كافي از مبدأ ، آن هم با مصالح گوناگون چون خاكريزي نخاله ريزي ، بتون ريزي و يا موارد ديگر با حجم لازم كه به طور اختصار گفته مي شود انجام مي دهيم .
خاكريزي : معمولاً ارتفاع خاكريزي تا 25 سانتيمتر و آن هم با اضافه كردن آب به صورت پاشيدن خاك را دو نم ساخته و پهن مي كنيم ،سپس عمل غلتك زني را آنقدر ادامه داده تا اين كه خاك كاملاً فشرده شود و مقدار تراكم خاك از مقدار صد درصد نيز كمتر شود ، يعني اگر اين مقداربه 95 درصد برسد كار بسيار جالب بوده و حفره هاي هوا درخاك از بين رفته وخاك دستي ريخته شده از خاك بكر زيرين فشرده تر مي شود كه مسلماً داراي مقاومتي بيشتر خواهد بود .بديهي است اگر ارتفاع خاك ريزي بيش از25 سانتيمتر باشد سطح خاك لايه اوليه راغلتك آجدار زده تا پيوند بين دو لايه روئين و زيرين به وجود آيد و سپس عمل خاك ريزي را به طوري كه شرح داده شد ادامه مي دهيم .
قابل توجه : چنانچه خاك از نوع نامرغوب باشد با اضافه كردن گرد آهك و درشت دانه چون سنگريزه و ماسه و مخلوط كردن آنها ،خاك را به صورت گراول (درشت دانه و ريز دانه) در آورده و عمل خاك ريزي را دنبال مي كنيم . مسلماً عمل گراول ساختن خاك در تمامي لايه ها باعث مقاومت هر چه بيشتر خاك مي شود خصوصاً در لايه انتهايي با بيشتر كردن نوع دانه هاي شني اتصال سازي آسفالت را بالايه هاي زيرين (خاك) بهتر مي سازيم .
نخاله ريزي : زماني كه شيب بندي براي حياط سازي و پشت بام سازي باشد از مصالحي چون خرده آجرهاي معمولي و خرده بلوك هاي سيماني و يا سفالين مي توان حجم شيب بندي را به وجود آورده و حفره هاي سطوح بدست آمده را با خرده هاي موجود تسطيح نمود وزير سازي را جهت اندود ماسه سيمان و بر روي آن موزائيك فرش و يا قير اندود و آسفالت را مهيا ساخت .بايد توجه داشت به علت اين كه در محوطه سازي حياط ، مستقيماً زيرسازي در خطر يخ زدن كف مي باشد، چنانچه از اضافه كردن ماسهسيمان به مخلوط نخاله استفاده گردد زيرسازي به مراتب بهتر بوده و خطر بلند شدن كف سازي پيش نخواهد آمد .
بتون پو كه :اين مصالح از نوع بسيار معمول و متداول بوده كه علاوه بر مقاومت ، داراي هزينه كمتر نسبت به انواع ديگر مي باشد.مواد تركيبي اين بتون تشكيل مي شود از سر كف كارخانه آهن گدازي كه پس از سرد شدن سر كف از مواد زائد كارخانه به صورت حجمي باد كرده و داراي حفره هاي فراوان بوده كه در نتيجه حجمي با وزن بسيار كم نسبت به سنگ معمولي دارا مي باشد . مصالح را خرد كرده به كرده و داراي حفره هاي فراوان بوده كه در نتيجه حجمي با وزن بسيار كم نسبت به سنگ معمولي دارا مي باشد . مصالح را خرد كرده به صورت درشت دانه و با رعايت ريز دانه و با اضافه كردن سيمان و آب در شيب سازي مورد استفاده مي باشد . لازم به ياد آوري ميباشد.كه از سنگ هاي متخلخل سنگ پايي و يا پوكه سوخته زغال سنگ و كف جوشهاي كارخانه هاي آجر پزي نيز به عنوان مصالح ودانه هاي تركيبي براي بتون پوكه استفاده مي گردد .
بتون آلوميناتي : چنانچه در بتون گرد آلومينيم اضافه شود و زمان خودگيري بتون در اثر فعل و انفعالات شيميايي حبابهايي خارج مي گردد كه نشان دهنده و به وجود آورنده ازدياد حجم بتون مي باشد.اين حالت بتون را به صورت سنگ پا با حفره اي در آورده كه وزن مخصو ص بتون غير مسلح را از 2200 كيلو تا 800 و يا 900 كيلوگرم در متر مكعب كاهش مي دهد و در شيب بند يها قسمت هاي داخلي خصوصاًپشت بام مورد استفاده فراوان مي باشد .
شيب سازي : به طوري كه مشخص است ارتفاع شيب بندي با طول شيب متناسب بوده ، يعني اگر طول شيب تا محل سوراخ ناودان در پشت بام طويل باشد مقدار باري كه براي شيب بندي از مبدأ تا سوراخ ناوداني ريخته مي شود به مراتب بيشتر و مرتفع تر از قسمتهاي شيب با طول كمتر خواهد بود. يعني ارتفاع شيب به نسبت طويلي ويا كوتاهي طول شيب بستگي كامل دارد. معمولاً ختم شيب در نقطه سوراخ ناوداني صفر و در شروع با طول درصد كه در طولهاي بلند تا 3 درصد مي باشد تعيين مي گردد و هر چه طول شيب كمتر باشد به همان نسبت درصد آن كم مي گردد. مثلاً براي طولهايي
تا 5 متر3 درصد
و طول بين (2.5 تا 3) متر 2 درصد
طولهايي تا 2 متر 1.5 درصد
درنظر گرفته مي شود.چنانچه طول ذكرشده بيشتر از5مترباشد سوراخ ديگري براي ناوداني پيش بيني مي شود. چرا كه در موقع بارندگيهاي شديد وجود سوراخ ناوداني معدود داراي عدم كشش آب و در نتيجه خساراتي خواهد بود .
اجراي شيب بندي :حركت شيب به طرف سوراخ ناوداني مي باشد و محل سوراخ به دو صورت تعبيه مي گردد .
الف – سوراخ ناوداني در وسط پشت بام : در اين حالت به اين ترتيب عمل مي شود ، طول شيب نقاط محاسبه مي شود :
1- وسيله كرم گذاري ارتفاع چهار گوشه پشت بام تعيين مي گردد .
2- ريسمان كشي كشيده در بين كرم ها عمل شمشه گيري انجام مي شود .
3- محل سوراخ ناوداني ، كرمي مسطح و نازك گرفته مي شود .
4- وسيله ريسمان كشي بين كرمهاي كناري و مياني يعني (سوراخ ناوداني) شمشه گيري جهت قسمت هاي شيب انجام مي گردد .
5- متن هاي بدست آمده بين شمشه ها كه لچكي گفته مي شود با مصالح مورد نظر پر مي شود و با شمشه كش كردن سطح بين دو شمشه حاصله سطح شيب بدست مي آيد .
با تكرار موارد ذكر شده در قسمت هاي ديگر ، سطح شيب بندي پشت بام بدست مي آيد كه آماده مراحل بعدي خواهد بود .
ب : چنانچه ناوداني در گوشه ها و يا در قسمت هاي مياني و كناري باشد نوع شيب از وسط پشت بام به طرف خارج خواهد بود كه تمامي موارد محاسبه شيب ، كرم گيري ، شمشه گيري و پر كردن متنها به همان ترتيب كه گفته شد انجام مي گردد .
شيب بندي سرويس :شيب در سرويس خصوصاً حمام به طرف كف شو مي باشد و معمولاً محل كفشو در وسط حمام پيش بيني مي گردد،چنانچه ابعاد فضا كم باشد با كم و يا زياد كردن ملاط پشت موزائيك و يا كاشي مورد نظر به دست مي آيد و اگر ابعاد فضا بزرگ باشد،دقيقاً عمل شيب بندي وسيله كرم گيري و شمشه گيري به طرف كفشو انجام شده و با متن سازي بين شمشه ها كف ، آماده موزائيك فرش ويا نصب سراميك مي گردد .
بديهي است چنانچه محل مورد نظر توالت داشته باشد كاسه توالت در محل خود و پايين تر از اطراف نصب شده بطوري كه پس از فرش كف ، آب به راحتي و سريع سرازير كاسه توالت گردد .
شيب بندي چهار طرفه: ديواره اي يك نيمه به اندازه تقريبي (5/2 × 5/2) متر به ارتفاع دو رج چيده مي شود . وسط و مركز اين كار را كرمي به ارتفاع 2 سانتيمتر گذارده . از اين كرم به گوشه هاي ريسمان كشيده كه شيب مورد نظر بدست مي آيد .
راستاي ريسمان شيبدار شمشه گذارده مي شود و با خاك دو نم سطح شمشه شيبدار گرفته مي شود . شمشه آهني و يا چوبي از راستاي شمشه گرفته شده خارج مي گردد. متن شمشه ها با خاك دونم پرميشود و سطح پر شده بوسيله شمشه آهني و يا چوبي شمشه كش ميگردد و شيب چهار طرفه به وجود مي آيد .
Roof Plan : پلان شيب بندي
ديد افقي بام را كه در آن ديوارهاي خارجي بنا (با احتساب قرنيز) و خط مسير شيب بام به طرف ناودانها و خرپشته ، همچنين فضاهايي كه به عنوان نور گير از قسمت هاي مختلف بام بيرون آمده ، مشخص مي شوند را پلان شيب بندي مي نامند .
اين پلان وضع پشت بام را مشخص مي كند. جهت حركت سريع آب حاصل از باران ، برف يا شستشوي به طرف آب رو ، براي هر 50 تا 70 متر مربع سقف يك ناودان درنظر مي گيريم .اگر مقداربارندگي منطقه كم باشد اين متراژ به 140مترمربع و در صورتي كه منطقه مرطوب و ميزان بارندگي سالانه زياد باشد تا 70 متر مربع كاهش مي يابد .
شيب بندي به دو حالت انجام مي گردد :
الف : شيب بندي در جهت قسمت هاي مياني پشت بام .
1- در اين حالت اجراي لوله هاي آب باران پشت بام از ميان ستونهاي آجري كه در قسمت هاي مياني ساختمان ساخته شده انجام ميگردد.مسلماً محاسبه و طرح مجاري آب يا مسئله كشش سريع در مسير پيش بيني شده مورد توجه بوده كه در طراحي نقشه بدان دقت مي شود ومعمولاً بايستي انتخاب ناوداني طوري باشد كه پس از مرحله عمودي از كمترين لوله گذاري افقي تا چاه فاضلاب هدايت وجريان آب بدون اشكال مسير لازم را حركت نمايد .
2- چنانچه وضع طراحي ساختمان طوري باشد كه ستون هاي مياني ولغازهايي وجود نداشته باشد حركت آب باران پشت بام به طرف سرويس و آبريزها قابل توجه مي باشد . در اين حالت از جدار لوله هاي فاضلاب آبريزها لوله اي جداگانه جهت آب باران به طرف پشت بام به بالا برده مي شود. بايد توجه داشت كه هرگزلوله آب باران به لوله هاي فاضلاب وصل نشود زيرا گازهاي حاصل از چاه فاضلاببه راحتي از لوله مذكور به سطح پشت بام مي رسد .
ب : شيب بندي در جهت كناره و يا گوشه هاي پشت بام .
چنانچه وضع و موقعيت ساختمان در وسط محوطه باشد مي توان لوله آب باران را به آن جهت و در محل مشخص تعبيه نمود كه مسلماًاجراي شيب بندي از وسط پشت بام به طرف كناره ها و يا گوشه ها و به طرف سوراخ ناوداني خواهد بود . بايد توجه داشت كه شيب بندي در ساختمان هايي كه در موقعيت كنار كوچه و يا خيابان مي باشد هدايت آب باران به خارج از ساختمان و محوطه غير اصولي خواهد بود .
كانالهاي تأ سيساتي
در ساختمان هاي وسيع كه داراي زير بناي زيادي مي باشد مكانهايي به عنوان كانالهاي عمودي تأسيساتي ساخته مي شود كه ازاين مسيركليه لوله هاي برق رساني ، كابل هاي برق و آنتن ، لوله هاي آب سرد و گرم رفت و برگشت ، لوله هاي فاضلاب و هواكش و خلاصه لوله هاي آب باران و در مواردي كانال هاي كولر نيز با ظرفيت و گنجايش كافي پيش بيني و ساخته مي شود كه مسير آنها در نقشه هاي ساختماني و تأسيساتي مشخص مي باشد. اين كانال ها تا پشت بام جهت استفاده لوله هاي آب باران ، هواكشها و كانال هاي كولر كه كولر آن ها در پشت بام نصب مي باشد ادامه مي يابد . بايد توجه داشت كه در مناطق سردسير براي جلوگيري از يخ زدن آبروها شيب بندي
سقف به طريقي پيش بيني مي شود كه آبروها در قسمت آفتاب گير بام قرار گيرند .
درصد شيب
به تناسب آن كه از روي سقف استفاده هاي متفرقه مي شود و بر روي آن راه بروند ، حداقل 1% و حداكثر 3% شيب كافي است . اين درصد در پلان هاي شيب بندي با فلش كه جهت حركت و هدايت آب را نشان مي دهد ومقدار شيب تعيين شده دركنار خط شيب مشخص مي گردد . با روش كدگذاري نيز مقدار شيب تعيين شده در گوشه هاي مختلف بام نوشته مي شود .
بتون سبك براي شيب بندي
بتون سبك بتوني است كه دانه بندي آن از مصالح سبك مانند پوكه و يا سنگهايي با خلل و فرج استفاده شده باشد . در بام آن را براي شيب بندي و هدايت آب باران به طرف ناودان استفاده مي نمايند . اين شيب بايد در حدود 5/1 تا 2 درصد باشد و آن را بدين طريق انجام مينمايند كه ابتدا محل ناودان را تعيين نموده ( محل ناودان بعدأ توضيح داده خواهد شد ) و فاصله آن را تا دور ترين نقطه بام اندازه گرفته و ارتفاع دورترين نقطه را با توجه به شيب لازم تعيين مي نمايند و آن ارتفاع را به وسيله چند رگ آجر ايجاد كرده و ازآنجا ريسماني تا محل ناودان كه ارتفاع آن صفر است مي كشند در نتيجه اين ريسمان شيب بام را تعيين مي نمايد . بعد زير آن را بوسيله ملاط ماسه و سيمان و تكه هاي
آجر به عرض حدود 10 سانتي متر پر مي نمايند .
بعد از نقاط ديگر نيزبه همين طريق و با همان شيب ريسمان كشي نموده و زير آن را پر مي نمايند بوسيله اين كار كه به آن اصطلاحاً كرم بندي مي گويند كليه قسمت هاي بام به طرف ناودان شيب بندي مي شود آنگاه بين اين كرم ها را با بتن سبك پر ميكنند هر قدر اجراي اين قسمت از لحاظ شيب بندي دقيق تر باشد هدايت آب به طرف ناودان راحت تر بوده و اجراء قسمت هاي بعدي آسانتر و بهتر انجام مي شود و در نتيجه عمر ايزولاسيون بام بيشتر خواهد بود .
ناودان
همانطوري كه مي دانيم كليه آب بام بوسيله شيب هاي احداثي به محل ناودان راهنمايي شده از آنجا به چاه و يا خارج مي ريزد بدين لحاظ اطراف ناودان بيشتر ازكليه نواحي ديگر بام محل عبورآب بوده و خطر نفوذ آب از آنجا بيشتر است. به همين دليل براي اجراي آن قسمت از بام ، ديتيل مخصوصي را اجراء مي نمايند .
بهترين محل ناودان
بهترين محل براي ناودان درست در وسط بام مي باشد .(محل برخورد اقطار) زيرا فاصله آن نقطه از تمام نقاط ديگر تقريباً به يك اندازه بوده و در نتيجه با توجه به 2 درصد شيب مورد نياز بار كلي سقف در همه جا به طور يكسان پخش مي شود ولي اگر ناودان درست در وسط ساختمان نباشد در نتيجه به يك نقطه از بام دورتر بوده و به همان نسبت بار آن نقطه بيشتر خواهد بود . ولي انتخاب محل ناودان درست در وسط بام به علت وجود اتاق ها و سالن ها و اينكه نمي توان از وسط اتاق ها لوله فاضلاب گذرانيده تقريباً هيچ وقت مقدور نيست .
با توضيحات فوق روشن است كه بايد براي محل ناودان جايي را انتخاب نمود كه نزديك ترين فاصله ممكن را به تمام نقاط داشته باشد تا بدينوسيله بار بام حداقل شود ضمناً عبور لوله ناودان در طبقات مزاحمتي براي اتاق ها و سالن ها و كمد ها ايجاد ننمايد .
تعداد ناودان
تعداد ناودان بستگي به بزرگي و كوچكي بام دارد هرقدر سطح بام وسيعتر باشد براي تخليه آب باران به ناودان بيشتري نياز داريم به طور كلي تعداد ناودان بايد به اندازه اي باشد كه آب باران را هر چه سريعتر جمع آوري نموده و به خارج از بام هدايت نمايد. براي هرصد متر مربع حداقل يك ناودان لازم مي باشد .
كف خواب
كف خواب قطعه اي است فلزي كه جنس آن معمولاً از آهن ورق گالوانيزه مي باشد و در ساختمان هاي مهم جنس آن را از مس انتخاب مي نمايند . فرم كف خواب كاملاً بستگي به محل مصرف آن دارد . در هر حال به وسيله كف خواب آب باران به ناودان راهنمايي ميشود در نتيجه دنباله آن بايد تا توي ناودان ادامه پيدا كند . در موقع عايق كاري بايد دقت نمود كليه قسمتهاي كف خواب به عايق آغشته شود .
درصد شيب : نحوه حركت آب بايستي طوري باشد كه از مبدأ تا مقصد حركت وكشش آب و يا فضولات بدون مانع و هر چه سريعتر انجامشود كه اين درصد شيب جهت هدايت وكشش آب كمتر و براي حركت فضولات بيشتر در نظر مي باشد . در هر حال استاندارد شيب براي فضولات حدود 5 درصد و جهت هدايت آبهاي هرز و مشابه 1 الي 3 درصد مي باشد كه اگر اين موارد رعايت شود اشكال فني تراكم وگرفتگي در مسير پيش نخواهد آمد .
شيب سازي : به طوري كه از معني لغت مشخص است ساختن شيب براي محوطه و مكانهاي مختلف در پيش بوده و شيب سازي به طرق مختلف ممكن مي باشد .
1- تسطيح خاك : هموار نمودن سطوح جهت زمين هايي كه خود داراي شيب ملايم مي باشند و آماده سازي مراحل بعدي بر روي سطح بدست آمده جهت زير سازي ، روسازي ، آسفالت در يك ويا دو لايه .
2- بلوك گذاري : معمولاً در تقسيم خيابان كشي و پياده رو سازي به هر صورت چه در مكانهاي عمومي وچه در فضاهاي باز خصوصي مورد استفاده مي باشد كه ابتدا زيرسازي بلوك در ارتفاع معلوم و وسيله دستگاه ترازياب (دوربين) و يا شيلنگ تراز و يا شمشه ترازانجام شده و شيب لازم در سطحي هموار ساخته مي شود و با استفاده از ملاط ماسه سيمان آن هم با عيار كافي بلوك ها در راستاي ريسمان كشيده شده نصب مي گردد و سپس دو طرف بلوك هاي نصب شده با شفته ريزي بتوني مهار مي شود و مسير آماده شده مراحلي چون زيرسازي و رو سازي و در خاتمه آسفالت ريزي و يا موزائيك فرش مي شود . بايد توجه داشت كه اگر محوطه از موزائيك پوشش مي گرددعاجهاي موزائيك در جهت حركت آب مانعي بوجود نياورد تا كشش آب هر چه سريعتر و راحت تر انجام شود .
دادن شيب :چنانچه محوطه فاقد شيب لازم باشد عمل شيب بندي را با بالا آوردن مقدار درصد كافي از مبدأ ، آن هم با مصالح گوناگون چون خاكريزي نخاله ريزي ، بتون ريزي و يا موارد ديگر با حجم لازم كه به طور اختصار گفته مي شود انجام مي دهيم .
خاكريزي : معمولاً ارتفاع خاكريزي تا 25 سانتيمتر و آن هم با اضافه كردن آب به صورت پاشيدن خاك را دو نم ساخته و پهن مي كنيم ،سپس عمل غلتك زني را آنقدر ادامه داده تا اين كه خاك كاملاً فشرده شود و مقدار تراكم خاك از مقدار صد درصد نيز كمتر شود ، يعني اگر اين مقداربه 95 درصد برسد كار بسيار جالب بوده و حفره هاي هوا درخاك از بين رفته وخاك دستي ريخته شده از خاك بكر زيرين فشرده تر مي شود كه مسلماً داراي مقاومتي بيشتر خواهد بود .بديهي است اگر ارتفاع خاك ريزي بيش از25 سانتيمتر باشد سطح خاك لايه اوليه راغلتك آجدار زده تا پيوند بين دو لايه روئين و زيرين به وجود آيد و سپس عمل خاك ريزي را به طوري كه شرح داده شد ادامه مي دهيم .
قابل توجه : چنانچه خاك از نوع نامرغوب باشد با اضافه كردن گرد آهك و درشت دانه چون سنگريزه و ماسه و مخلوط كردن آنها ،خاك را به صورت گراول (درشت دانه و ريز دانه) در آورده و عمل خاك ريزي را دنبال مي كنيم . مسلماً عمل گراول ساختن خاك در تمامي لايه ها باعث مقاومت هر چه بيشتر خاك مي شود خصوصاً در لايه انتهايي با بيشتر كردن نوع دانه هاي شني اتصال سازي آسفالت را بالايه هاي زيرين (خاك) بهتر مي سازيم .
نخاله ريزي : زماني كه شيب بندي براي حياط سازي و پشت بام سازي باشد از مصالحي چون خرده آجرهاي معمولي و خرده بلوك هاي سيماني و يا سفالين مي توان حجم شيب بندي را به وجود آورده و حفره هاي سطوح بدست آمده را با خرده هاي موجود تسطيح نمود وزير سازي را جهت اندود ماسه سيمان و بر روي آن موزائيك فرش و يا قير اندود و آسفالت را مهيا ساخت .بايد توجه داشت به علت اين كه در محوطه سازي حياط ، مستقيماً زيرسازي در خطر يخ زدن كف مي باشد، چنانچه از اضافه كردن ماسهسيمان به مخلوط نخاله استفاده گردد زيرسازي به مراتب بهتر بوده و خطر بلند شدن كف سازي پيش نخواهد آمد .
بتون پو كه :اين مصالح از نوع بسيار معمول و متداول بوده كه علاوه بر مقاومت ، داراي هزينه كمتر نسبت به انواع ديگر مي باشد.مواد تركيبي اين بتون تشكيل مي شود از سر كف كارخانه آهن گدازي كه پس از سرد شدن سر كف از مواد زائد كارخانه به صورت حجمي باد كرده و داراي حفره هاي فراوان بوده كه در نتيجه حجمي با وزن بسيار كم نسبت به سنگ معمولي دارا مي باشد . مصالح را خرد كرده به كرده و داراي حفره هاي فراوان بوده كه در نتيجه حجمي با وزن بسيار كم نسبت به سنگ معمولي دارا مي باشد . مصالح را خرد كرده به صورت درشت دانه و با رعايت ريز دانه و با اضافه كردن سيمان و آب در شيب سازي مورد استفاده مي باشد . لازم به ياد آوري ميباشد.كه از سنگ هاي متخلخل سنگ پايي و يا پوكه سوخته زغال سنگ و كف جوشهاي كارخانه هاي آجر پزي نيز به عنوان مصالح ودانه هاي تركيبي براي بتون پوكه استفاده مي گردد .
بتون آلوميناتي : چنانچه در بتون گرد آلومينيم اضافه شود و زمان خودگيري بتون در اثر فعل و انفعالات شيميايي حبابهايي خارج مي گردد كه نشان دهنده و به وجود آورنده ازدياد حجم بتون مي باشد.اين حالت بتون را به صورت سنگ پا با حفره اي در آورده كه وزن مخصو ص بتون غير مسلح را از 2200 كيلو تا 800 و يا 900 كيلوگرم در متر مكعب كاهش مي دهد و در شيب بند يها قسمت هاي داخلي خصوصاًپشت بام مورد استفاده فراوان مي باشد .
شيب سازي : به طوري كه مشخص است ارتفاع شيب بندي با طول شيب متناسب بوده ، يعني اگر طول شيب تا محل سوراخ ناودان در پشت بام طويل باشد مقدار باري كه براي شيب بندي از مبدأ تا سوراخ ناوداني ريخته مي شود به مراتب بيشتر و مرتفع تر از قسمتهاي شيب با طول كمتر خواهد بود. يعني ارتفاع شيب به نسبت طويلي ويا كوتاهي طول شيب بستگي كامل دارد. معمولاً ختم شيب در نقطه سوراخ ناوداني صفر و در شروع با طول درصد كه در طولهاي بلند تا 3 درصد مي باشد تعيين مي گردد و هر چه طول شيب كمتر باشد به همان نسبت درصد آن كم مي گردد. مثلاً براي طولهايي
تا 5 متر3 درصد
و طول بين (2.5 تا 3) متر 2 درصد
طولهايي تا 2 متر 1.5 درصد
درنظر گرفته مي شود.چنانچه طول ذكرشده بيشتر از5مترباشد سوراخ ديگري براي ناوداني پيش بيني مي شود. چرا كه در موقع بارندگيهاي شديد وجود سوراخ ناوداني معدود داراي عدم كشش آب و در نتيجه خساراتي خواهد بود .
اجراي شيب بندي :حركت شيب به طرف سوراخ ناوداني مي باشد و محل سوراخ به دو صورت تعبيه مي گردد .
الف – سوراخ ناوداني در وسط پشت بام : در اين حالت به اين ترتيب عمل مي شود ، طول شيب نقاط محاسبه مي شود :
1- وسيله كرم گذاري ارتفاع چهار گوشه پشت بام تعيين مي گردد .
2- ريسمان كشي كشيده در بين كرم ها عمل شمشه گيري انجام مي شود .
3- محل سوراخ ناوداني ، كرمي مسطح و نازك گرفته مي شود .
4- وسيله ريسمان كشي بين كرمهاي كناري و مياني يعني (سوراخ ناوداني) شمشه گيري جهت قسمت هاي شيب انجام مي گردد .
5- متن هاي بدست آمده بين شمشه ها كه لچكي گفته مي شود با مصالح مورد نظر پر مي شود و با شمشه كش كردن سطح بين دو شمشه حاصله سطح شيب بدست مي آيد .
با تكرار موارد ذكر شده در قسمت هاي ديگر ، سطح شيب بندي پشت بام بدست مي آيد كه آماده مراحل بعدي خواهد بود .
ب : چنانچه ناوداني در گوشه ها و يا در قسمت هاي مياني و كناري باشد نوع شيب از وسط پشت بام به طرف خارج خواهد بود كه تمامي موارد محاسبه شيب ، كرم گيري ، شمشه گيري و پر كردن متنها به همان ترتيب كه گفته شد انجام مي گردد .
شيب بندي سرويس :شيب در سرويس خصوصاً حمام به طرف كف شو مي باشد و معمولاً محل كفشو در وسط حمام پيش بيني مي گردد،چنانچه ابعاد فضا كم باشد با كم و يا زياد كردن ملاط پشت موزائيك و يا كاشي مورد نظر به دست مي آيد و اگر ابعاد فضا بزرگ باشد،دقيقاً عمل شيب بندي وسيله كرم گيري و شمشه گيري به طرف كفشو انجام شده و با متن سازي بين شمشه ها كف ، آماده موزائيك فرش ويا نصب سراميك مي گردد .
بديهي است چنانچه محل مورد نظر توالت داشته باشد كاسه توالت در محل خود و پايين تر از اطراف نصب شده بطوري كه پس از فرش كف ، آب به راحتي و سريع سرازير كاسه توالت گردد .
شيب بندي چهار طرفه: ديواره اي يك نيمه به اندازه تقريبي (5/2 × 5/2) متر به ارتفاع دو رج چيده مي شود . وسط و مركز اين كار را كرمي به ارتفاع 2 سانتيمتر گذارده . از اين كرم به گوشه هاي ريسمان كشيده كه شيب مورد نظر بدست مي آيد .
راستاي ريسمان شيبدار شمشه گذارده مي شود و با خاك دو نم سطح شمشه شيبدار گرفته مي شود . شمشه آهني و يا چوبي از راستاي شمشه گرفته شده خارج مي گردد. متن شمشه ها با خاك دونم پرميشود و سطح پر شده بوسيله شمشه آهني و يا چوبي شمشه كش ميگردد و شيب چهار طرفه به وجود مي آيد .
Roof Plan : پلان شيب بندي
ديد افقي بام را كه در آن ديوارهاي خارجي بنا (با احتساب قرنيز) و خط مسير شيب بام به طرف ناودانها و خرپشته ، همچنين فضاهايي كه به عنوان نور گير از قسمت هاي مختلف بام بيرون آمده ، مشخص مي شوند را پلان شيب بندي مي نامند .
اين پلان وضع پشت بام را مشخص مي كند. جهت حركت سريع آب حاصل از باران ، برف يا شستشوي به طرف آب رو ، براي هر 50 تا 70 متر مربع سقف يك ناودان درنظر مي گيريم .اگر مقداربارندگي منطقه كم باشد اين متراژ به 140مترمربع و در صورتي كه منطقه مرطوب و ميزان بارندگي سالانه زياد باشد تا 70 متر مربع كاهش مي يابد .
شيب بندي به دو حالت انجام مي گردد :
الف : شيب بندي در جهت قسمت هاي مياني پشت بام .
1- در اين حالت اجراي لوله هاي آب باران پشت بام از ميان ستونهاي آجري كه در قسمت هاي مياني ساختمان ساخته شده انجام ميگردد.مسلماً محاسبه و طرح مجاري آب يا مسئله كشش سريع در مسير پيش بيني شده مورد توجه بوده كه در طراحي نقشه بدان دقت مي شود ومعمولاً بايستي انتخاب ناوداني طوري باشد كه پس از مرحله عمودي از كمترين لوله گذاري افقي تا چاه فاضلاب هدايت وجريان آب بدون اشكال مسير لازم را حركت نمايد .
2- چنانچه وضع طراحي ساختمان طوري باشد كه ستون هاي مياني ولغازهايي وجود نداشته باشد حركت آب باران پشت بام به طرف سرويس و آبريزها قابل توجه مي باشد . در اين حالت از جدار لوله هاي فاضلاب آبريزها لوله اي جداگانه جهت آب باران به طرف پشت بام به بالا برده مي شود. بايد توجه داشت كه هرگزلوله آب باران به لوله هاي فاضلاب وصل نشود زيرا گازهاي حاصل از چاه فاضلاببه راحتي از لوله مذكور به سطح پشت بام مي رسد .
ب : شيب بندي در جهت كناره و يا گوشه هاي پشت بام .
چنانچه وضع و موقعيت ساختمان در وسط محوطه باشد مي توان لوله آب باران را به آن جهت و در محل مشخص تعبيه نمود كه مسلماًاجراي شيب بندي از وسط پشت بام به طرف كناره ها و يا گوشه ها و به طرف سوراخ ناوداني خواهد بود . بايد توجه داشت كه شيب بندي در ساختمان هايي كه در موقعيت كنار كوچه و يا خيابان مي باشد هدايت آب باران به خارج از ساختمان و محوطه غير اصولي خواهد بود .
كانالهاي تأ سيساتي
در ساختمان هاي وسيع كه داراي زير بناي زيادي مي باشد مكانهايي به عنوان كانالهاي عمودي تأسيساتي ساخته مي شود كه ازاين مسيركليه لوله هاي برق رساني ، كابل هاي برق و آنتن ، لوله هاي آب سرد و گرم رفت و برگشت ، لوله هاي فاضلاب و هواكش و خلاصه لوله هاي آب باران و در مواردي كانال هاي كولر نيز با ظرفيت و گنجايش كافي پيش بيني و ساخته مي شود كه مسير آنها در نقشه هاي ساختماني و تأسيساتي مشخص مي باشد. اين كانال ها تا پشت بام جهت استفاده لوله هاي آب باران ، هواكشها و كانال هاي كولر كه كولر آن ها در پشت بام نصب مي باشد ادامه مي يابد . بايد توجه داشت كه در مناطق سردسير براي جلوگيري از يخ زدن آبروها شيب بندي
سقف به طريقي پيش بيني مي شود كه آبروها در قسمت آفتاب گير بام قرار گيرند .
درصد شيب
به تناسب آن كه از روي سقف استفاده هاي متفرقه مي شود و بر روي آن راه بروند ، حداقل 1% و حداكثر 3% شيب كافي است . اين درصد در پلان هاي شيب بندي با فلش كه جهت حركت و هدايت آب را نشان مي دهد ومقدار شيب تعيين شده دركنار خط شيب مشخص مي گردد . با روش كدگذاري نيز مقدار شيب تعيين شده در گوشه هاي مختلف بام نوشته مي شود .
بتون سبك براي شيب بندي
بتون سبك بتوني است كه دانه بندي آن از مصالح سبك مانند پوكه و يا سنگهايي با خلل و فرج استفاده شده باشد . در بام آن را براي شيب بندي و هدايت آب باران به طرف ناودان استفاده مي نمايند . اين شيب بايد در حدود 5/1 تا 2 درصد باشد و آن را بدين طريق انجام مينمايند كه ابتدا محل ناودان را تعيين نموده ( محل ناودان بعدأ توضيح داده خواهد شد ) و فاصله آن را تا دور ترين نقطه بام اندازه گرفته و ارتفاع دورترين نقطه را با توجه به شيب لازم تعيين مي نمايند و آن ارتفاع را به وسيله چند رگ آجر ايجاد كرده و ازآنجا ريسماني تا محل ناودان كه ارتفاع آن صفر است مي كشند در نتيجه اين ريسمان شيب بام را تعيين مي نمايد . بعد زير آن را بوسيله ملاط ماسه و سيمان و تكه هاي
آجر به عرض حدود 10 سانتي متر پر مي نمايند .
بعد از نقاط ديگر نيزبه همين طريق و با همان شيب ريسمان كشي نموده و زير آن را پر مي نمايند بوسيله اين كار كه به آن اصطلاحاً كرم بندي مي گويند كليه قسمت هاي بام به طرف ناودان شيب بندي مي شود آنگاه بين اين كرم ها را با بتن سبك پر ميكنند هر قدر اجراي اين قسمت از لحاظ شيب بندي دقيق تر باشد هدايت آب به طرف ناودان راحت تر بوده و اجراء قسمت هاي بعدي آسانتر و بهتر انجام مي شود و در نتيجه عمر ايزولاسيون بام بيشتر خواهد بود .
ناودان
همانطوري كه مي دانيم كليه آب بام بوسيله شيب هاي احداثي به محل ناودان راهنمايي شده از آنجا به چاه و يا خارج مي ريزد بدين لحاظ اطراف ناودان بيشتر ازكليه نواحي ديگر بام محل عبورآب بوده و خطر نفوذ آب از آنجا بيشتر است. به همين دليل براي اجراي آن قسمت از بام ، ديتيل مخصوصي را اجراء مي نمايند .
بهترين محل ناودان
بهترين محل براي ناودان درست در وسط بام مي باشد .(محل برخورد اقطار) زيرا فاصله آن نقطه از تمام نقاط ديگر تقريباً به يك اندازه بوده و در نتيجه با توجه به 2 درصد شيب مورد نياز بار كلي سقف در همه جا به طور يكسان پخش مي شود ولي اگر ناودان درست در وسط ساختمان نباشد در نتيجه به يك نقطه از بام دورتر بوده و به همان نسبت بار آن نقطه بيشتر خواهد بود . ولي انتخاب محل ناودان درست در وسط بام به علت وجود اتاق ها و سالن ها و اينكه نمي توان از وسط اتاق ها لوله فاضلاب گذرانيده تقريباً هيچ وقت مقدور نيست .
با توضيحات فوق روشن است كه بايد براي محل ناودان جايي را انتخاب نمود كه نزديك ترين فاصله ممكن را به تمام نقاط داشته باشد تا بدينوسيله بار بام حداقل شود ضمناً عبور لوله ناودان در طبقات مزاحمتي براي اتاق ها و سالن ها و كمد ها ايجاد ننمايد .
تعداد ناودان
تعداد ناودان بستگي به بزرگي و كوچكي بام دارد هرقدر سطح بام وسيعتر باشد براي تخليه آب باران به ناودان بيشتري نياز داريم به طور كلي تعداد ناودان بايد به اندازه اي باشد كه آب باران را هر چه سريعتر جمع آوري نموده و به خارج از بام هدايت نمايد. براي هرصد متر مربع حداقل يك ناودان لازم مي باشد .
كف خواب
كف خواب قطعه اي است فلزي كه جنس آن معمولاً از آهن ورق گالوانيزه مي باشد و در ساختمان هاي مهم جنس آن را از مس انتخاب مي نمايند . فرم كف خواب كاملاً بستگي به محل مصرف آن دارد . در هر حال به وسيله كف خواب آب باران به ناودان راهنمايي ميشود در نتيجه دنباله آن بايد تا توي ناودان ادامه پيدا كند . در موقع عايق كاري بايد دقت نمود كليه قسمتهاي كف خواب به عايق آغشته شود .